Чалавек, для якога прозвішчы Гапееў, Зуёнак, Бураўкін, Чаропка, Сыс з’яўляюцца проста наборам літар, настолькі ж далёкі ад літаратуры, як я ад пасрэднасці. Мой невялічкі анонс не для дадзеных людзей. А для тых, хто, пабачыўшы вокладку жнівеньскага нумара «Маладосці», адразу схопіцца за сэрца, пасля ротам за паветра і будзе трымацца так, пакуль не прачытае ад першай старонкі да апошняй. Мой невялічкі анонс – пералічэнне вялікіх постацяў, якія апынуліся на гэтых старонках і надалі «Маладосці» сталасці і сапраўднай моцы, што час ад часу вельмі нам патрэбна.
Валерый Гапееў «Уцёкі» (урывак з ненапісанага рамана). Пры чытанні з галавы не сыходзіла думка: «Дзе ж Вы былі, Валерый Мікалаевіч, калі мне было васямнаццаць?» Хоць ведаю, правільна пастаўленае пытанне гучыць: «Дзе быў я? Чаму я не знайшоў своечасова гэтага аўтара?» Не знайшоў, але зараз магу дапамагчы знайсці іншым. Чытачы, не пужайцеся аб’ёму, калі ў вашых сэрцах засталася хоць кропля юнацтва, «Уцёкі» заставяць гэтую кроплю кіпець.
Узаемапрысвячэнні Генадзя Бураўкіна і Васіля Зуёнка. Усе людзі, чые імёны напісаны ў падручніках, здаюцца крыху нерэальнымі. Яны ў першую чаргу імёны, а толькі пасля людзі. Складана ўявіць, што яны таксама пілі-елі, вучыліся ў школах і ўніверсітэтах, мелі сяброў і каханых. А даведацца аб тым, што гэтыя «імёны» яшчэ і сябравалі між сабой, – гэта здзіўленне па-за межамі здзіўлення. Так, Генадзь Бураўкін і Васіль Зуёнак аказаліся звязанымі не толькі суседствам у падручніках ці міжаўтарскіх зборніках, але і ў жыцці. Наталля Заяц у артыкуле «Мы з Нямігі…» раскрывае, як моцна пераплецены творчыя і жыццёвыя шляхі вялікіх беларускіх паэтаў.
Вітаўт Чаропка «Літаратура не сродак заробку, а прызванне». Што можа быць цікавей за інтэрв’ю з вядомым гістарычным пісьменнікам? Розныя рэчы. Напрыклад, інтэрв’ю, адлюстраванае ў гісторыі. У далёкім 1995 годзе Вітаўту Кузьмічу задалі некалькі пытанняў, ён даў некалькі адказаў, і быццам бы на гэтым усё скончылася. Але гісторыя любіць паўтарацца. І вось тыя ж самыя пытанні былі адрасаваны таму ж самаму пісьменніку, вось толькі адказы змяніліся. Думаю, створанай інтрызе пазайздросцяць многія дэтэктывы.
Вітаўт Чаропка «Яго вялікасць паэт» (успаміны пра Анатоля Сыса). Ужо чую незадаволеныя галасы (але, напэўна, ёсць і звышзадаволеныя): «Яшчэ Чаропка?» Так. Толькі вось не зусім. Бо артыкул прысвечаны другому чалавеку. Таму, чыя постаць губляецца ў асабістай экстравагантнасці і чужым неразуменні. Таму, каго можна параўноўваць з іншымі, але немагчыма прыраўняць да іншых. Таму, хто быў адзін сярод натоўпу, але быў большы за натоўп. Таму, каго ў сваім вершы Васіль Дэбіш назваў «вужаптахам». Яго вялікасці паэту Анатолю Сысу.
Анатоль Сыс «Прадаўжэнне легенды». Сыса не стала ў 2005, але яго жыццё не скончылася. І, відаць, не скончыцца. У гэтым годзе была выдадзена кніга «Берагі майго юнацтва». Кніга, у якую ўвайшлі раней не надрукаваныя і да нядаўняга часу «спаленыя» творы Анатоля Ціханавіча. Максім Жалезінка падрабязна расказвае ў сваім артыкуле гісторыю гэтых твораў. Якія калісьці атрымалі цэтлік «першай няўдалай спробы», а сёння змянілі яго на «чароўны скарб».
На жаль, наклад «Берагоў майго юнацтва» склаў усяго 299 асобнікаў. На жаль, прозвішчы на вокладцы жнівеньскай «Маладосці» для большасці так і застануцца наборам літар. Але не для мяне і не для вас. Чытайце, жывіце і ведайце імёны, якія патрэбна ведаць, каб мець права называць сябе беларусам.
Дзмітрый Шулюк
